Wat is een scharnier? En waarom heeft die zo een invloed op de waarde?
Een scharnier op een postzegel is een kleine gegomde voorgeplooid strookje, waarvan de kleine zijde aan de bovenkant op de rugzijde van de zegel wordt gekleefd, en de grote zijde in het album, zodat men de in het album gekleefde zegels gemakkelijk kan omdraaien of laten scharnieren.
Een scharnier is een perfecte manier om gestempelde zegels in een album te bevestigen. Bij het ontstaan van de voordrukalbums, en ook voor verzamelaars die hun collectie op een mooie manier wilden presenteren, was er nood aan een manier om de postzegel “in te kleven” op een manier dat hij opnieuw kon losgemaakt worden. Daarvoor is het gegomd papiertje, de scharnier, uitgevonden.
Een scharnier op een afgestempelde zegel zorgt nooit voor een minwaarde en is eenvoudig te verwijderen met water.
Bij het bruusk verwijderen van een scharnier, op een andere manier dan te weken met water, kan er schade optreden. Meestal komt er dan een stukje van het papier mee, en dit noemen we een verdunning.
Een verdunning zorgt voor een zeer belangrijke minwaarde : de zegel is dan eigenlijk kapot.
Dat is ook de reden waar je bij een schatting steeds zal zien dat een expert de zegel omdraait (om vast te stellen of er een scharnier is, en de zegel dus postfris met of zonder scharnier is) en tegen het licht houdt (om vast te stellen of er een verdunning aanwezig is, zowel bij ongestempelde als gestempelde zegels).
Een scharnier op een niet afgestempelde zegel zorgt steeds een belangrijke minwaarde.
Bij de ongebruikte postzegels zijn er 2 kwaliteiten :
ongestempeld zonder scharnier en ongestempeld met scharnier.
Ongestempeld zonder scharnier wordt ook wel postfris zonder scharnier genoemd. En dat maakt meteen duidelijk waar het over gaat : deze postzegel is op deze manier uitgegeven door de Post.
Ongestempeld met scharnier is de kwaliteit waarbij een postfrisse postzegel als enige opmerking het overblijfsel van een scharnier aan de achterzijde heeft.
De minwaarde is er vooral omdat de cataloguswaarde voor een zegel met scharnier sterk lager is dan voor een postfrisse zegel, én omdat het percentage van deze cataloguswaarde dat een koper (handelaar of verzamelaar) wil betalen ook lager is.
De ironie is dus dat een oude verzamelaar die zijn postzegels netjes wou opbergen en die met veel zorg in een album heeft gekleefd, eigenlijk zijn postzegels sterk in waarde heeft doen dalen.
En de occasionele verzamelaar die de postzegels in een zakje, doosje of insteekboek bewaarde per slot van rekening veel meer krijgt door er minder aandacht aan te geven. Jammer maar helaas….
In principe bestaat er ook nog een derde kwaliteit, en dat is ongestempeld zonder gom. Voor deze kwaliteit zijn er echter heel weinig verzamelaars.
Nog een extra waarschuwing is op zijn plaats voor oude dure zegels met redelijk nieuwe scharnieren : het zou kunnen dat een scharnier gebruikt is om een oude verdunning te verbergen. Zeer goed opletten dus bij de aankoop van een zegel in een dergelijk staat, en altijd een certificaat vragen!